Grafiek in Linnen


Evenementgegevens

  • Datum:

Antiek handgeweven boerenlinnen werd vroeger gebruikt als beddengoed; de “rollen’ lagen in het kabinet te wachten… Dit is het materiaal waarmee Els Lemkes werkt, en tevens haar inspiratiebron. Het is voor haar een zoeken om de schoonheid van dit erfgoed, de bruidsschat in vroeger tijden, te behouden en als het ware “boven zichzelf te laten uitstijgen”. Ze maakt structuren van plooien die ze stikt, soms met kleuren en scheuren, waarna ze het geheel opspant. Door de licht-schaduw werking krijgt het een uitstraling die het linnen vernieuwd tot zijn recht laat komen, met verstilling als gevolg.

Els Lemkes zal 2 lezingen geven over ‘Grafiek in Linnen’:
Zaterdag 13 juli om 15.00 uur
Zondag 1 september om 15.00 uur

Els Lemkes aan het woord:
Door het verdwijnen van veel boerderijen, o.a. in de Achterhoek, gaat een historische
traditie verloren. Dit culturele erfgoed wil ik proberen te behoeden voor vergetelheid.

Ik wil recht doen aan het antieke, handgeweven boerenlinnen door het te transformeren naar
kunst die vragen oproept en stille getuige wil zijn…
Dit doe ik met respect voor het bijzondere weefsel door plooien, stikken, scheuren en
spannen, zonder het linnen te combineren met andere materialen. Soms voeg ik kleur toe.
Waar mogelijk laat ik de rood geborduurde monogrammen zien, als knipoog naar het
verleden. Het zwarte monogram werd gebruikt bij doodshemden, die ook van dit linnen
werden gemaakt; helaas heb ik er nooit een op de kop kunnen tikken…

In de 19e eeuw, maar ook daarvóór waren er boeren die vlas verbouwden voor eigen
gebruik. Vlas is een éénjarige, ijle plant met helder lichtgroen langwerpig blad en kleine
blauwe of witte bloempjes. De lengte van de stengel is 75 tot 100 cm; hieruit werd de
vlasvezel gewonnen. Na het oogsten, roten, braken, zwingelen en hekelen werd er
gesponnen. Dit gebeurde vanaf een vlasrokken, een stok waar de vezels omheen werden
gewikkeld om regelmatig spinnen te vergemakkelijken. Als draad spreken we over linnen
terwijl in België zowel bij vlas als bij linnen het woord vlaslinnen in zwang is.
Daarna werd de wever gevraagd om het kostbare linnen op de boerderij tot een stof te
komen weven. Het handgetouw had een weefbreedte van 70 cm. Een enkele keer was het
weefgetouw 2 x zo breed en kwamen er 2 wevers die bij iedere inslag de spoel aan elkaar
doorgaven.
Met name het roten, een soort rottingsproces waarbij de bossen vlas in de sloot werden
gelegd om de vezel in de stengel los te weken, verspreidde een onaangename geur waar de
vlasdorpen dan ook om bekend stonden.
Braken is het proces waarbij de stengels werden gebroken. Bij zwingelen werden de houtige
delen verwijderd en hekelen zorgde voor het richten en glanzend maken van de vezel.

De stof werd in stukken van 10 of 20 m lengte geknipt, overlangs dubbelgevouwen en tot
rollen gevormd. Dit was een kunst op zich, die in Twente nog wordt beoefend. Deze linnen
rollen werden opgetast in het kabinet en waren de bruidsschat, die van geslacht op geslacht
werd doorgegeven; erfgoed dus.

Het linnen werd voornamelijk gebruikt voor beddengoed. Twee banen van 2.50 m werden
met een overhandse steek strak aan elkaar genaaid (stotend), zodat een laken 140 cm breed
was. Uit een rol van 10 m werden dus 2 lakens gemaakt.
Als er in het midden slijtplekken ontstonden, werd de middennaad losgetarnd en werden de
zijkanten met elkaar verbonden, zodat nu de dunne plekken aan de buitenkant zaten.

Was het tijd voor nieuwe lakens omdat ze tot op de draad versleten waren, dan riep de
boerin het personeel mee naar boven. Nadat zij de sleutel in het slot van de linnenkast stak
en de deuren opende, deelde zij de lakens uit…waar iedereen stil van werd. Wie de lakens
uitdeelde had het gezag over de linnenkast en daarmee over de gehele huishouding.

Ik kreeg vele rollen linnen en lakens met slopen van mijn schoonmoeder. Tot 1975 woonde
zij op de boerderij “De Lüthe” in Barlo, een buurtschap bij Aalten in de Achterhoek.

Els Lemkes
Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming (huidige Rietveld)
Lerarenopleiding Kunstdocent

Exposities en beurzen in Nederland, België en Duitsland:

  • Grafiekbeurs Borken
  • Art Arnhem Eusebiuskerk
  • Kunst in de Vallei Ede
  • Museumfabriek Winterswijk (Open Monumentendagen)
  • Maurus Moreelsroute Mechelen

In Voorbereiding:

  • Kunstschouw, Schouwen-Duiveland, Zeeland
  • Huntenkunst, Ulft
  • Galerie Alphen Art, Alphen aan den Rijn

Bekijk de website van Els Lemkes: www.elslemkes.nl.

Poster
Vindt u het leuk om uw stadsgenoten attent te maken op de expositie “Grafiek in Linnen”? Download de poster en hang hem, bijvoorbeeld, voor uw raam. Alvast bedankt!